Żywienie pozajelitowe

Żywienie pozajelitowe (TPN-total parenteral feeding) to metoda żywienia klinicznego, prowadzona drogą dożylną. Polega ona na dożylnym podaniu choremu wszystkich niezbędnych do życia i leczenia składników odżywczych i wody w specjalnej sterylnej mieszaninie odżywczej – wieloskładnikowej kroplówce. W mieszaninie znajdują się aminokwasy, glukoza, emulsja tłuszczowa, elektrolity, witaminy, pierwiastki śladowe oraz woda.

Wskazania do żywienia pozajelitowe obejmują bardzo różne jednostki chorobowe, których wspólną cechą jest brak możliwości dostarczenia droga przewodu pokarmowego odpowiedniej do potrzeb ilości pożywienia.

Pacjenci wymagający żywienia pozajelitowego w wielu przypadkach nie mogą (stale lub przez okres czasu) być żywieni z wykorzystaniem przewodu pokarmowego. Są to pacjenci z niewydolnością przewodu pokarmowego (na skutek choroby dochodzi do zmniejszenia lub całkowitej utraty zdolności trawienia i wchłaniania poniżej minimum niezbędnego do życia). Nie zastosowanie żywienia pozajelitowego prowadzi do rozwijania objawy niedożywienia, wyniszczenia, a także śmierci.

Żywienie pozajelitowe stosowane jest w wielu jednostkach chorobowych tj.:

• ciężkie zapalenia jelit (np. zaostrzenie choroby Crohna, popromienne zapalenie jelit),
•  zespól krótkiego jelita,
• przetoki przewodu pokarmowego obficie wydzielające,
• zespoły złego wchłaniania,
• niedrożność przewodu pokarmowego (np. w skutek zrostów pooperacyjnych lub procesu nowotworowego),
• stany po urazach przewodu pokarmowego,
• ostre zapalenie trzustki o ciężkim przebiegu,
• ciężkie poparzenia,
• skrajne wyniszczenie,
• powikłania chirurgiczne, okres okołooperacyjny.

Metody żywienia pozajelitowego

W przeszłości stosowano żywienie pozajelitowe metodą wielu butli – to historyczna, pierwsza metoda żywienia pozajelitowego, w której każdy składnik podawany był choremu osobno, w oddzielnym pojemniku dożylnym.

Obecnie stosujemy żywienie pozajelitowe AIO – mieszanina odżywcza podawana w jednym worku, w którym zmieszane są wszystkie składniki niezbędne dla chorego. Są to mieszaniny indywidualne, produkowane w aptekach szpitalnych, tzw. worki gotowe (RTU ready to use – dwu i trójkomorowe) – niekompletne, które po aktywacji wymagają podaży dodatków, lub mieszaniny wytwarzane metodą grawitacyjną.

Dostęp naczyniowy do żywienia pozajelitowego

Mieszaninę odżywczą pozajelitową można podać choremu tylko dożylnie. W oddziałach szpitalnych podawana jest do żył obwodowych (zwykle przedramienia, ręki) przez venflon, gdy planowane jest krótkotrwałe żywienie pozajelitowe, a worek żywieniowy ma niską osmolarność.

Większość chorych hospitalizowanych otrzymuje żywienie pozajelitowe do żył centralnych przez centralne cewniki naczyniowe (potocznie nazywane głębokimi wkłuciami).

W domowym żywieniu pozajelitowym oraz długotrwałym żywieniu szpitalnym do podaży mieszaniny odżywczej wykorzystywane są głównie wkłucia tunelizowane typu Broviac, rzadziej przez porty naczyniowe.

Nie wszyscy pacjenci mogą otrzymać żywienie pozajelitowe. Część kwalifikuje się do innych metod wsparcia żywieniowego, lub posiada przeciwskazania do żywienia pozajelitowego, są to między innymi:

•  dobry stan odżywienia u pacjenta, u którego przewidujemy wznowienie podaży doustnej (jedzenia) lub podanie żywienia dojelitowego w ciągu kilku dni,
• sprawny przewód pokarmowy umożliwiający przeprowadzenie innej metody żywienia (zawsze, jeżeli istnieje możliwość wykorzystania przewodu pokarmowego lekarz będzie się starał zastosować żywienie dojelitowe lub doustne),
• brak zgody chorego,
• złe rokowania chorego nie kwalifikujące go do agresywnego leczenia żywieniowego (stan agonalny, zaawansowany stan terminalny),
• wstrząs,
• ciężkie zaburzenia metaboliczne.